Formy ochrony przyrody
Wielką wartością powiatu płockiego jest różnorodność biologiczna. Blisko połowa (ok. 45%) powierzchni powiatu objęta jest prawną ochroną przyrodniczą (województwa – ok. 30%, kraju – ok. 11%). Na system obszarów prawnie chronionych składają się tereny o zróżnicowanym statusie prawnym i różnych funkcjach.
W układzie przestrzennym niektóre obszary nakładają się lub są ze sobą powiązane. System tworzą: obszary NATURA 2000, parki krajobrazowe, rezerwaty przyrody, obszary chronionego krajobrazu, zespoły przyrodniczo-krajobrazowe, użytki ekologiczne, pomniki przyrody. Całość dopełnia ochrona gatunkowa roślin i zwierząt.
Tabela nr 1. Formy ochrony przyrody na terenie powiatu płockiego
| Lp. | Forma ochrony przyrody
|
Ogólna powierzchnia obszaru chronionego w powiecie [ha] |
Powierzchnia obszaru chronionego do powierzchni Powiatu płockiego [%] |
| 1. | NATURA 2000 | 15.039,37 | 8,36 |
| 2. | Parki krajobrazowe | 9.431,0 | 5,24 |
| 3. | Rezerwaty przyrody | 2.347,35 | 1,30 |
| 4. | Obszary chronionego krajobrazu | 61.644,74 | 34,27 |
| 5. | Zespoły przyrodniczo-krajobrazowe | 917,0 | 0,49 |
| 6. | Użytki ekologiczne | 93,58 | 0,05 |
| 7. | Pomniki przyrody | 187 (sztuk) | x |
Obszary Europejskiej Sieci Ekologicznej NATURA 2000
Celem utworzenia sieci NATURA 2000 jest zachowanie różnorodności biologicznej krajów Unii Europejskiej poprzez ochronę siedlisk przyrodniczych
oraz dzikiej fauny i flory na terytorium państw członkowskich. Wyznaczenie obszaru NATURA 2000 nie oznacza wyłączenia terenów z użytkowania gospodarczego. Sieć obszarów NATURA 2000 obejmuje w powiecie płockim powierzchnię 15.039,370 ha. Składają się na nią obszary specjalnej ochrony ptaków (OSO) ustanowione
na podstawie dyrektywy 79/409/EWG w sprawie ochrony dzikich ptaków, zwanej Dyrektywą Ptasią oraz specjalne obszary ochrony siedlisk (SOO) ustanowione
na podstawie dyrektywy 92/43/EWG o ochronie siedlisk naturalnych oraz dzikiej fauny i flory, zwanej Dyrektywą Siedliskową.
Dotychczas formalnie na terenie powiatu wyznaczony został jeden obszar NATURA 2000. Jest to obszar OSO pn.:
- Dolina Środkowej Wisły (PLB140004) o ogólnej pow. 30.777,9 ha,
w tym na terenie powiatu obszar o pow. 140,82 ha, w gminach: Bodzanów – 545,24 ha, Gąbin – 498,11 ha, Mała Wieś – 495,21 ha, Słubice – 882,48 ha, Słupno – 1.212,42 ha i Wyszogród – 510,36 ha.
Obszar NATURA 2000 – Dolina Środkowej Wisły PLB 140004 został wyznaczony Rozporządzeniem Ministra Środowiska z dn. 21 lipca 2004 r. (Dz. U.
nr 229, poz 2313), na podstawie Dyrektywy Rady 79//409/EWG z dnia 2 kwietnia 1979 r. w sprawie ochrony dzikich ptaków.
Pierwotne granice objętego ochroną zmieniono na mocy Rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 12 stycznia 2011 r. (Dz. U. nr 25, poz. 133), powiększając
jego powierzchnię do 30 777,9 ha.
Dolina Środkowej Wisły położona jest w centralnej i południowej część i Niziny Środkowomazowieckiej, na pograniczu województw mazowieckiego i lubelskiego.
Obszar specjalnej ochrony ptaków obejmuje swoim zasięgiem odcinek doliny Wisły
o długości ok. 260 km, rozciągający się pomiędzy miastem Puławy
a Płockiem. Wisła w obrębie ostoi zachowała miejscami charakter naturalnej rzeki roztopowej, z licznymi rozgałęzieniami i starorzeczami, pomiędzy którymi tworzą się piaszczyste łachy oraz wyspy porośnięte zaroślami wierzbowo-topolowymi. Brzegi rzeki wraz z tarasem zalewowym zajmują wilgotne łąki i pastwiska
z oczkami wodnymi oraz intensywnie eksploatowane zarośla wikliny.
W niektórych miejscach zachowały się reliktowe siedliska nadrzecznych łęgów: wiązowego, wierzbowego i topolowego. Sezonowe wahania poziomu wody wpływają na kształtowanie się krajobrazu o dużej dynamice zmian, co decyduje o ogromnych walorach przyrodniczych Doliny Środkowej Wisły.
Obszar ten jest bardzo ważną ostoją ptaków wodno-błotnych, zapewniającą miejsca lęgowe dla 40-50 gatunków ptaków. Jest to najważniejsze lęgowisko mewy siwej i rybitwy białoczelnej w Polsce, jedno z ważniejszych rybitwy rzecznej
oraz miejsce gniazdowania wielu rzadkich gatunków ptaków takich
jak ostrygojad czy płaskonos. Obszar ma duże znaczenie jako korytarz migracyjny ptaków – krzyżówek, czapli siwych i bociana czarnego, a także jako miejsce schronienia
dla gatunków zimujących – gągołów, nurogęsi i bielaczków. W celu zachowania ostoi lęgowych rzadkich i ginących gatunków ptaków oraz zmniejszenia presji aglomeracji miejskiej część 12 wysp, piaszczystych łach i ławic objęta została ochroną rezerwatową (w sumie 14 rezerwatów, z czego 6 rezerwatów na terenie powiatu płockiego) lub włączona do obszarów chronionego krajobrazu.
Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska w Warszawie i Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska w Lublinie zarządzeniem z dnia 24 kwietnia 2014 r. ustanowili plan zadań ochronnych dla obszaru Natura 2000 Dolina Środkowej Wisły PLB140004 (Dz. Urz. Woj. Maz. z 2014 r. poz. 4572), zmieniony zarządzeniem z dnia 22 grudnia 2014 r. (Dz. Urz. Woj. Maz. z 2014 r. poz. 11870). Działania ochronne
dla poszczególnych przedmiotów ochrony obejmują m.in.: zabezpieczenie napowietrznych linii energetycznych przecinających rzekę Wisłę poprzez zainstalowanie znaczników (odpłaszaczy), wprowadzenie wypasu na wyspach lub jego ograniczenie; odkrzaczanie zarastających wysp piaszczystych
wraz z wywiezieniem biomasy, wyłączenie z wycinki zadrzewień
w międzywalu Wisły, koszenie, utrzymanie ekstensywnego użytkowania łąk, rezygnacja z zalesiania i zmian sposobu użytkowania gruntów, odgrodzenie obszaru w okresie lęgowym dla takich gatunków jak: krwawodziób, mewa siwa, rybitwa rzeczna, rybitwa białoczelna; opracowanie planu minimalizacji wpływu drapieżnictwa powodowanego czynnikami antropogenicznymi na przedmioty ochrony, monitoring par lęgowych, przeprowadzenie badań dotyczących konieczności i możliwości izolacji wysp, w tym ewentualnej konieczności rozbiórki budowli regulacyjnych oraz udrażniania i pogłębiania odnóg rzeki Wisły.
Do Komisji Europejskiej zgłoszono z terenu powiatu płockiego cztery Specjalne Obszary Ochrony Siedlisk o łącznej powierzchni 10.462,97 ha,
które do czasu zatwierdzenia ich przez Komisję Europejską i formalnego wyznaczenia w trybie przepisów krajowych, traktowane są jako obszary mające istotne znaczenie dla Wspólnoty.
Do proponowanych specjalnych obszarów ochrony siedlisk należą:
- „Sikórz” (PLH140012) o pow. 204,54 ha. Obszar jest położony
w gminie Brudzeń Duży i obejmuje 12-kilometrowy, malowniczy odcinek rzeki Skrwy oraz nadbrzeżne zbiorowiska łęgowe i grądowe o charakterze naturalnym, z licznymi pomnikowymi drzewami oraz stanowiskami roślin chronionych. Dolina Skrwy Prawej jest głęboko wcięta, a rzeka silnie meandruje. Zbocza doliny porasta dorodny las mieszany. Lasy zajmują znaczną część tego obszaru i wg typologii siedlisk leśnych występują na:
– siedliskach świeżych, na glebach płowych zbrunatniałych i typowych,
lub brunatnych kwaśnych: drzewostan dębowy z domieszką grabu, buka, lipy
i innych drzew liściastych,
– siedliskach wilgotnych, na czarnych ziemiach szarobrunatnych
oraz na glebach szarobrunatnych lub glejowych – drzewostan jesionowo-dębowy z domieszką wiązu szypułkowego, jaworu, klonu, lipy, buka i olszy.
W podszycie występuje: głóg, bez czarny i koralowy, kalina.
– siedliskach zalewanych, na glebach typu czarnych ziem wytworzonych
z piasków rzecznych i piasków gliniastych oraz na glebach typu czarnych ziem, gleb glejowych lub murszowatych. Na madach rzecznych drzewostan jesionowo-dębowych z domieszką wiązu szypułkowego, klonu zwyczajnego, polnego, olszy, topoli, natomiast na pozostałych glebach dębowo-olszowo-jesionowy z domieszką wiązu szypułkowego i klonu zwyczajnego.
Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska w Warszawie zarządzeniem nr 1 z dnia
30 stycznia 2014 r. ustanowił zadania ochronne dla rezerwatu przyrody „Sikórz”
na okres dwóch lat. Zadania ochronne uwzględniają plan zadań ochronnych
dla obszaru Natura 2000 „Sikórz” PLH140012. Obejmuje monitorowanie zachodzących w środowisku przyrodniczym rezerwatu i obszaru Natura 2000 procesów, celem szczegółowego zdiagnozowania postępujących zmian, wypracowania skutecznej metody ich przeciwdziałania oraz uzupełnienia stanu wiedzy
o przedmiotach ochrony i uwarunkowaniach ich ochrony. Celem działań ochronnych jest utrzymanie zbiorowisk, przynajmniej w obecnym stanie.
- „Uroczyska Łąckie” (PLH140021) o pow. 620,44 ha.
Obszar położony jest w przeważającej części na terenie powiatu płockiego (1617,56 ha). Obejmuje kompleks lasów, bagien i wód we wschodniej części Gostynińsko-Włocławskiego Parku Krajobrazowym i jego otuliny. Obszar oparty o 5 rezerwatów przyrody. Ważną osobliwością florystyczną
jest reintrodukowane stanowisko aldrowandy pęcherzykowatej w Jez. Jeziorko. Jest to małe, dystroficzne, płytkie jeziorko położone nieopodal
Jez. Sendeńskiego, w rezerwacie florystycznym Jastrząbek w Gostynińsko-Włocławskim Parku Krajobrazowym na terenie woj. Mazowieckiego. Stanowisko aldrowandy, choć niewielkie, jest ważne dla zachowania zasięgu tego gatunku w Polsce.
Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska w Warszawie zarządzeniem z dnia
30 grudnia 2013 r. ustanowił plan zadań ochronnych dla obszaru NATURA 2000 Uroczyska Łąckie PLH140021 (Dz. Urz. Woj. Maz. z 2014 r. poz. 81),
który zarządzeniem z dnia 29 października 2014 r. został zmieniony (Dz. Urz. Woj. Maz. z 2014 r. poz. 9979).
Przedmiotem ochrony są:
– starorzecze i naturalne eutroficzne zbiorniki wodne ze zbiorowiskami z Nympheion, Potamion,
– naturalne, dystroficzne zbiorniki wodne;
– torfowiska przejściowe i trzęsawiska;
– grąd środkowoeuropejski i subkontynentalny;
– łęgi wierzbowe, topolowe, olszowe i jesionowe i olsy źródliskowe;
– łęgowe lasy dębowowiązowo- jesionowe;
– aldrowanda pęcherzykowata;
– traszka grzebieniasta;
– kumak nizinny.
Zadania ochronne obejmują:
- dla starorzecza i naturalnych eutroficznych zbiorników wodnych
ze zbiorowiskami z Nympheion, Potamion ochronę stref brzegowych
i zapobieganie całkowitym wyrębom drzewostanu w sąsiedztwie zbiorników wodnych. - dla torfowisk przejściowych i trzęsawisk poprawę stanu siedliska poprzez wykoszenie w terminie do 5 lat od momentu obowiązywania dokumentu. Prace należy wykonywać od sierpnia do lutego.
- dla grądu środkowo europejskiego i subkontynentalnego poprawa składu gatunkowego drzewostanu poprzez stosowanie odpowiednich rębni złożonych
do końca 2023 roku w ramach obowiązującego Planu Urządzenia Lasu. Przeprowadzenie zabiegów po sezonie wegetacyjnym oraz modyfikacja składów gatunkowych upraw do końca 2023 roku w ramach obowiązującego Planu Urządzenia Lasu. Poprawa składu gatunkowego drzewostanu i stanu siedliska poprzez stosowanie odpowiednich zabiegów gospodarczych, tj. cięcia pielęgnacyjne, czyszczenia wczesne, czyszczenia późne, trzebieże wczesne, trzebieże późne. Zabiegi ukierunkowane są na stopniowe usuwanie sosny
i modrzewia oraz usuwanie gatunków obcych, w szczególności czeremchy amerykańskiej do końca 2023 roku w ramach obowiązującego Planu Urządzenia Lasu. W dojrzałych drzewostanach (rębnych i przeszłorębnych) należy pozostawić martwe drewno w ilości co najmniej 4-5% miąższości drewna na 1 hektar. Przeprowadzenie zabiegów po sezonie wegetacyjnym. - dla łęgów wierzbowych, topolowych, olszowych i jesionowych oraz olsów źródliskowych poprawa składu gatunkowego drzewostanu i stanu siedliska poprzez stosowanie odpowiednich zabiegów gospodarczych: ciecia pielęgnacyjne, trzebieże wczesne (TW), trzebieże późne (TP) do końca 2023 roku. W dojrzałych drzewostanach (rębnych i przeszłorębnych) należy pozostawić martwe drewno w ilości co najmniej 4-5% miąższości drewna
na 1 hektar. Przeprowadzenie zabiegów po sezonie wegetacyjnym.
- „Kampinoska Dolina Wisły” (PLH140029) o powierzchni ogólnej 20659,11 ha, w tym na terenie powiatu płockiego 355,88 ha (według ustaleń z RDOŚ
w Warszawie).
Obszar obejmuje odcinek doliny Wisły pomiędzy Warszawą a Płockiem. Pod względem fizjograficznym położony jest w obrębie Kotliny Warszawskiej
i częściowo w Kotlinie Płockiej. Wisła na tym odcinku płynie swoim naturalnym korytem o charakterze roztokowym z licznymi łachami
i namuliskami. Obszar jest fragmentem jednego z najważniejszych europejskich korytarzy ekologicznych. Charakterystycznym elementem krajobrazu są lasy łęgowe. Bezpośrednio z korytem Wisły związane są ginące w skali Europy nadrzeczne łęgi wierzbowe i topolowe, których występowanie ograniczone
jest do międzywala i starszych wysp. Pomiędzy Młodzieszynkiem
a Dobrzykowem na odcinku około 40 km, tereny przyskarpowe wieńczące dolinę Wisły, porastają łęgi olszowo-jesionowe. Dopełnieniem krajobrazu leśnego tego obszaru są łęgi wiązowo-jesionowe oraz grądy. Zajmują one bardzo niewielkie powierzchnie głównie w strefie przejściowej pomiędzy dnem doliny, a jej wysokimi, partiami krawędziowymi charakteryzującymi się mozaiką wąwozów erozyjnych i południową ekspozycją. Z działalnością dużej nieuregulowanej rzeki nizinnej nierozerwalnie związane są starorzecza, zwane wiśliskami. Największe i najcenniejsze zbiorniki to: Jeziorko Kiełpińskie będące jednocześnie rezerwatem przyrody, Jeziorko Secymińskie
oraz starorzecza w okolicy Nowosiadła, Kępy Polskiej i Bód Borowickich.
Z innych, typowych dla rzek siedlisk przyrodniczych godne podkreślenia
są ziołorośla nadrzeczne oraz muliste zalewane brzegi. Różnorodność siedlisk warunkuje znaczne bogactwo gatunkowe zwierząt i roślin, w tym wielu chronionych i zagrożonych wymarciem. Na szczególną uwagę zasługuje ichtiofauna rzeki, która pomimo znacznego jej zanieczyszczenia jest bogata
w gatunki. Przetrwała ona i utrzymuje się w stanie zdolnym do samoistnej regeneracji w przypadku zahamowania dalszego pogarszania się stanu siedlisk, w tym przypadku wód. W obrębie obszaru występuje jedna z najliczniejszych
w Polsce populacji bolenia. Z korytem rzeki nierozerwalnie związane
są stabilne i silne liczebnie populacje bobra oraz wydry. Starorzecza z kolei stanowią siedlisko życia dla kumaka nizinnego i traszki grzebieniastej. Obszar pełni kluczową rolę dla ptaków zarówno w okresie lęgowym, jak i podczas sezonowych migracji.
- „Dolina Skrwy Lewej” (PLH140051) o powierzchni 129,02 ha, w tym
na terenie powiatu płockiego 98,13 ha (według ustaleń z RDOŚ w Warszawie).
Obejmuje powiaty: płocki i gostyniński.
Ostoja jest położona w Kotlinie Płockiej. Na ostoję składa się dno doliny śródleśnej rzeki Skrwa Lewa, otaczające ją stoki z niewielkim fragmentem pozadolinowym oraz – we fragmencie ujściowym – częściowo sztuczny zbiornik wodny. Prawie 81% terenu znajduje się w granicach Włocławsko-Gostynińskiego Parku Krajobrazowego (i jednocześnie jest w zarządzie lasów państwowych). Pozostałe 19% ostoi leży w otulinie parku krajobrazowego. Niewielki fragment południowy znajduje się na gruntach prywatnych. Ostoja ma na celu ochronę zbiorowisk łęgowych w dolinie małej rzeki
wraz z fragmentami zbiorowisk wilgotnych łąk. Wartość ostoi podkreśla stanowisko storczyka obuwika.
Parki Krajobrazowe
Ze względu na wartości przyrodnicze, historyczne i kulturowe oraz walory krajobrazowe w celu zachowania, popularyzacji tych wartości w warunkach zrównoważonego rozwoju, utworzono na terenie powiatu płockiego dwa parki krajobrazowe.
- Brudzeński Park Krajobrazowy – utworzony został w 1988 r. Obejmuje dolinę dolnego biegu Skrwy Prawej oraz przylegające kompleksy leśne: Brwilno, Sikórz, Siecień i Brudzeń. Park wraz z otuliną zajmuje obszar o pow. 568 ha, w tym otulina o pow. 4.397 ha. Położony jest w całości na terenie powiatu płockiego w gminach: Brudzeń Duży i Stara Biała.
Cele ochrony Parku:
1) cele ochrony wartości przyrodniczych:
- a) zachowanie głęboko wciętej, meandrującej, nizinnej rzeki Skrwy Prawej
oraz powiązanych z nią dwóch zespołów rynnowych: strugi Janoszyckiej i rzeki Wierzbiny, - b) zachowanie ekosystemów leśnych, głównie grądów i łęgów,
a także bogactwa rzadkich i chronionych gatunków grzybów, roślin i zwierząt
oraz ich siedlisk;
2) cele ochrony wartości historycznych i kulturowych:
- a) zachowanie swoistego charakteru założeń dworsko – ogrodowych,
- b) zachowanie historycznych układów osadniczych oraz traktów,
a także przydrożnych krzyży, kapliczek i innych obiektów zabytkowych;
3) cele ochrony walorów krajobrazowych:
- a) zachowanie doliny rzeki Skrwy Prawej oraz skarp –miejsc widokowych,
- b) zachowanie drobnopowierzchniowej mozaiki łąk, zadrzewień, pastwisk, sadów i pól uprawnych.
- Gostynińsko–Włocławski Park Krajobrazowy – utworzony został w 1979 r. Położony jest malowniczo w Pradolinie Wisły pomiędzy Płockiem, Włocławkiem i Gostyninem – na terenie dwóch województw: mazowieckiego
i kujawsko-pomorskiego. Posiada powierzchnię 38 950 ha, w tym na terenie województwa mazowieckiego 16 750 ha. Na terenie powiatu płockiego Park zajmuje powierzchnię 6 260 ha, w tym: w gminie Nowy Duninów – 4 737 ha
i gminie Łąck – 1 522 ha.
Cele ochrony Parku na terenie województwa mazowieckiego:
1) cele ochrony wartości przyrodniczych:
- a) zachowanie bogactwa ekosystemów leśnych i nieleśnych, w tym głównie jeziornych i bagiennych,
- b) zachowanie różnorodności biologicznej terenu, funkcji ostojowych, wewnętrznych i zewnętrznych powiązań ekologicznych;
2) cele ochrony wartości historycznych i kulturowych:
- a) zachowanie obiektów zabytkowych i miejsc upamiętniających historię terenu,
- b) zachowanie wartości kulturowych jednostek osadniczych, zwłaszcza starego budownictwa o cechach regionalnych;
3) cele ochrony walorów krajobrazowych:
- a) zachowanie krajobrazu polodowcowego z urozmaiconą rzeźbą terenu,
z licznymi jeziorami i terenami bagiennymi, - b) zachowanie rozległych kompleksów leśnych.
Rezerwaty przyrody
Rezerwaty przyrody obejmuje obszary ochronne w stanie naturalnym lub mało zmienionym, ekosystemy, ostoje i siedliska przyrodnicze, a także siedliska roślin, siedliska zwierząt i siedliska grzybów oraz twory i składniki przyrody nieożywionej wyróżniające się szczególnymi wartościami przyrodniczymi, naukowymi, kulturowymi lub walorami krajobrazowym.
Ochroną rezerwatową w powiecie płockim objętych jest 2 347,35 ha gruntów. Funkcjonuje 15 rezerwatów przyrody, w tym 4 leśne, 6 faunistycznych,
4 krajobrazowe i 1 wodny.
Tabela nr 2. Rezerwaty przyrody w powiecie płockim
| Lp. | Nazwa rezerwatu | Gmina | Typ rezerwatu | Powierzchnia [ha] |
| 1 | Brudzeńskie Jary | gm. Brudzeń Duży | krajobrazowy | 39,10 |
| 2 | Brwilno | gm. Stara Biała | krajobrazowy | 65,68 |
| 3 | Dąbrowa Łącka | gm. Łąck | leśny | 305,87 |
| 4 | Jezioro Drzezno
|
gm. Łąck (6,46 ha)
gm. Gostynin (23,9 ha) |
wodny
|
30,36, |
| 5 | Korzeń | gm. Łąck | leśny | 36,32 |
| 6 | Łąck | gm. Łąck | leśny | 15,50 |
| 7 | Kresy | gm. Nowy Duninów | leśny | 182,35 |
| 8 | Jastrząbek | gm. Nowy Duninów, Łąck | krajobrazowy | 463,20 |
| 9 | Sikórz | gm. Brudzeń Duży | krajobrazowy | 215,87 |
| 10 | Kępa Wykowska | gm. Słupno | faunistyczny | 105,00 |
| gm. Bodzanów | 20,00 | |||
| gm. Słubice | 85,00 | |||
| gm. Gąbin | 38,00 | |||
| 11 | Ławice Troszyn | gm. Słupno | faunistyczny | 61,00 |
| gm. Gąbin | 53,00 | |||
| 12 | Kępa Rakowska | gm. Wyszogród | faunistyczny | 65,00 |
| 13 | Kępa Antonińska | gm. Mała Wieś | faunistyczny | 55,00 |
| gm. Wyszogród | 155,00 | |||
| 14 | Wyspy Białobrzeskie | gm. Bodzanów | faunistyczny | 35,00 |
| gm. Słubice | 105,00 | |||
| 15 | Wyspy Zakrzewskie | gm. Mała Wieś | faunistyczny | 170,00 |
| gm. Słubice | 70,00 |
Leśny rezerwat Brudzeńskie Jary został uznany 28 września 2002 r. Zajmuje powierzchnię 39,1 ha. Powierzchnia otuliny wynosi 35,8 ha. Położony jest w powiecie płockim w gminie Brudzeń Duży. Celem ochrony jest zachowanie ze względów naukowych, dydaktycznych i krajobrazowych skarpy rzeki Skrwy Prawej,
jej dopływów oraz występujących na tym terenie zbiorowisk grądowych. W północno-zachodniej części rezerwatu znajduje się wczesnośredniowieczne grodzisko.
Leśny rezerwat Brwilno został uznany 15 maja 1977 r. Zajmuje powierzchnię 65,68 ha. Położony jest w powiecie płockim w gminie Brudzeń Duży i Stara Biała. Celem ochrony jest zachowanie ze względów naukowych, przyrodniczych, kulturowych i krajobrazowych skarpy pradoliny rzeki Wisły wraz z ujściowym fragmentem rzeki Skrwy Prawej i występującymi na tym terenie zbiorowiskami dąbrów.
Zarządzeniem nr 18 z dnia 11 sierpnia 2015 r. Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska w Warszawie ustanowił zadania ochronne dla Rezerwatu Przyrody Brwilno. Obszar rezerwatu objęty jest ochroną czynną. Sposobem eliminacji
bądź ograniczenia zagrożeń wewnętrznych i zewnętrznych i ich skutków jest usuwanie grabów z drzewostanów i wykoszenie odrostów drzew i krzewów pojawiających się
w obrębie dąbrowy świetlistej.
Dąbrowa Łącka to rezerwat, w którym celem ochrony jest zachowanie licznych zbiorowisk roślinnych o charakterze naturalnym, obejmujących bory mieszane, grądy, łęgi, olsy. Rezerwat zlokalizowany jest w Gminie Łąck, w Leśnictwie Podgórze,
w otulinie Gostynińsko- Włocławskiego Parku Krajobrazowego. Ochronie podlega
też obszar jeziora Łąckiego Małego. Przez obszar rezerwatu biegnie ścieżka przyrodniczo – dydaktyczna. Spacerując brzegami jeziora można zobaczyć pomnik przyrody – buk o obwodzie liczącym 200 cm. W granicach rezerwatu znajduje się kaplica należąca do XIX-wiecznego zespołu pałacowo-parkowego znajdującego się
po drugiej stronie jeziora Łąckiego Dużego. Na terenie rezerwatu stwierdzono występowanie 280 gatunków roślin naczyniowych, 4 gatunków ramienic, 3 gatunków porostów, 1 gatunku wątrobowca i 23 gatunków mchów. Wśród gatunków objętych ochroną są m. in. lilia złotogłów, listera jajowata, kruszczyk szerokolistny wawrzynek wilcze łyko, jarzmianka większa i zdrojówka rutewko wata.
Zarządzeniem nr 2 Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Warszawie z dnia 24 stycznia 2011 r. wyznaczono na terenie rezerwatu przyrody szlak dla ruchu pieszego.
Wodny Rezerwat przyrody Jezioro Drzezno został uznany 29 listopada 2008 r. Zajmuje powierzchnię 30,36 ha. Położony jest w powiecie płockim, gmina Łąck
i powiecie gostynińskim, gmina Gostynin. Jest typu biocenotycznego
i fizjocenotycznego, podtyp biocenoz naturalnych i półnaturalnych, ekosystem wodny jezior mezotroficznych i eutroficznych oraz stawów. Powierzchnia otuliny wynosi 234,81 ha. Celem ochrony rezerwatu jest zachowanie ekosystemu jeziora
z naturalnym, strefowym układem zbiorowisk.
Zarządzeniem nr 25 z dnia 16 lipca 2014 r. Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska w Warszawie ustanowił zadania ochronne dla rezerwatu Przyrody „Jezioro Drzezno”. Należą do nich:
– poprawa specyficznej struktury siedliska poprzez ekstensywne koszenie. Zapobieganie eutrofizacji przez usuwanie skoszonej biomasy z terenu rezerwatu.
– usunięcie gatunków drzewiastych i krzewiastych oraz ich odrośli, powodujących zarastanie mechowiska, wraz z usunięciem biomasy poza teren rezerwatu.
Obszar rezerwatu objęty jest ochroną czynną.
Leśny rezerwat Korzeń został uznany 15 lutego 1988 r. Zajmuje powierzchnię 36,32 ha. Położony jest w gminie Łąck. Jest typu nie określonego w akcie prawnym.
Nie wyznaczono otuliny. Celem ochrony jest zachowanie grądowych zbiorowisk leśnych z drzewostanami grabowo-dębowymi z domieszką sosny.
Leśny rezerwat Łąck został uznany 15 maja 1979 r. Zajmuje powierzchnię
15,5 ha. Położony jest w gminie Łąck. Jest typu fitocenotycznego zbiorowisk leśnych. Typ ekosystemu leśny i borowy lasów mieszanych nizinnych. Nie wyznaczono otuliny. Celem ochrony rezerwatu jest zachowanie zespołu grądu Tilio-Carpinetum
z licznym udziałem przestojów sosnowych.
Leśny rezerwat Kresy został uznany 15 lutego 1988 r. Zajmuje powierzchnię 182,35 ha. Położony jest w gminie Nowy Duninów. Celem jest ochrona różnorodnych leśnych zbiorowisk oligotroficznych zachowanych w stanie naturalnym oraz torfowisk wysokich.
Leśny rezerwat Jastrząbek został uznany 15 lutego 1988 r. Zajmuje powierzchnię 463,2 ha. Położony jest w gminie Nowy Duninów i gminie Łąck.
Nie wyznaczono otuliny. Celem ochrony jest zachowanie unikalnego krajobrazu przełomu rzeki Skrwy Lewej oraz różnorodnych zbiorowisk leśnych z przewagą grądów.
Zarządzeniem nr 26 z dnia 30 listopada 2012 r. Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Warszawie zmienionym zarządzeniem nr 28 z dnia 25 sierpnia 2014 r. ustanowił zadania ochronne dla rezerwatu przyrody „Jastrząbek”. Dotyczą one usunięcia występowania na torfowisku przejściowych drzew i krzewów
wraz z wykoszeniem występującej na tym siedlisku trzciny. Obszar rezerwatu objęty jest ochroną czynną.
Leśny rezerwat Sikórz został uznany 1 stycznia 1981 r. Zajmuje powierzchnię 15,5 ha. Nie wyznaczono otuliny. Celem ochrony jest zachowanie odcinka rzeki Skrwy oraz nadbrzeżnych zbiorowisk łęgowych i grądowych o charakterze naturalnym, z licznymi drzewami pomnikowymi oraz stanowiskami rzadkich roślin chronionych.
Zarządzeniem nr 1 z dnia 30 stycznia 2014 r. Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska w Warszawie ustanowił zadania ochronne dla rezerwatu „Sikórz”,
które uwzględniają plan zadań ochronnych dla obszaru Natura 2000 Sikórz PLH140012.
Faunistyczny rezerwat Kępa Wykowska został uznany 1 grudnia 1994 r. Zajmuje powierzchnię 248,0 ha. Położony jest w gminach Słupno (105 ha), Bodzanów (20 ha), Słubice (85 ha) i Gąbin (38 ha). Powierzchnia otuliny wynosi 330,41 ha. Celem ochrony w rezerwatach przyrody jest zachowanie ze względów naukowych i dydaktycznych ostoi lęgowych rzadkich i ginących w Polsce gatunków ptaków siewkowatych: mew, rybitw i sieweczek.
Faunistyczny rezerwat Ławice Troszyńskie został uznany 1 grudnia 1994 r. Zajmuje powierzchnię 114,0 ha. Położony jest w gminach Słupno (61 ha) i Gąbin
(53 ha). Powierzchnia otuliny wynosi 142,00 ha. Celem ochrony w rezerwatach przyrody jest zachowanie ze względów naukowych i dydaktycznych ostoi lęgowych rzadkich i ginących w Polsce gatunków ptaków siewkowatych: mew, rybitw i sieweczek.
Faunistyczny rezerwat Kępa Rakowska został uznany 1 grudnia 1994 r. Zajmuje powierzchnię 120,00 ha. Położony jest w gminie Wyszogród (65ha) powiat płocki i gminie Iłów (55 ha) powiat sochaczewski. Powierzchnia otuliny wynosi 237,33 ha. Celem ochrony w rezerwatach przyrody jest zachowanie ze względów naukowych i dydaktycznych ostoi lęgowych rzadkich i ginących w Polsce gatunków ptaków siewkowatych: mew, rybitw i sieweczek.
Faunistyczny rezerwat Kępa Antonińska został uznany 1 grudnia 1994 r. Zajmuje powierzchnię 475,00 ha. Położony jest w gminach Wyszogród (155ha), Mała Wieś (55ha) powiat płocki i gminie Iłów (265 ha) powiat sochaczewski. Powierzchnia otuliny wynosi 176,63 ha. Celem ochrony w rezerwatach przyrody jest zachowanie ze względów naukowych i dydaktycznych ostoi lęgowych rzadkich i ginących w Polsce gatunków ptaków siewkowatych: mew, rybitw i sieweczek.
Faunistyczny rezerwat Wyspy Białobrzeskie został uznany 1 grudnia 1994 r. Zajmuje powierzchnię 140,0 ha. Położony jest w gminach Bodzanów (35 ha)
i Słubice (105 ha). Powierzchnia otuliny wynosi 133,00 ha. Celem ochrony
jest zachowanie ze względów naukowych i dydaktycznych ostoi lęgowych rzadkich i ginących w Polsce gatunków ptaków siewkowatych: mew, rybitw i sieweczek
Faunistyczny rezerwat Wyspy Zakrzewskie został uznany 1 grudnia 1994 r. Zajmuje powierzchnię 310,0 ha. Położony jest w gminie Mała Wieś (170 ha), Słubice (70 ha) powiat płocki i gminie Iłów (70 ha) powiat sochaczewski. Powierzchnia otuliny wynosi 93,0 ha. Celem ochrony w rezerwatach przyrody jest zachowanie
ze względów naukowych i dydaktycznych ostoi lęgowych rzadkich i ginących
w Polsce gatunków ptaków siewkowatych: mew, rybitw i sieweczek.
Zespoły przyrodniczo-krajobrazowe czyli fragmenty krajobrazu naturalnego
i kulturowego zasługujące na ochronę ze względu na ich walory widokowe
lub estetyczne zajmują w powiecie płockim 917 ha, tj.:
1) Jezioro Białobrzeskie, gm. Bodzanów – o pow. 37,9 ha, obejmuje jezioro
wraz z pasem przybrzeżnym;
2) Ujście Skrwy, gm. Brudzeń Duży – o pow. 96,0 ha, obejmuje rzekę
wraz z pasem przybrzeżnym;
3) Jezioro Józefowskie, gm. Brudzeń Duży – o pow. 24,9 ha, obejmuje jezioro
wraz z pasem przybrzeżnym;
4) Jezioro Ciechomickie, gm. Łąck – o pow. 91,1 ha, obejmuje jezioro
wraz z pasem przybrzeżnym;
5) Jezioro Górskie, gm. Łąck – o pow. 87,0 ha, obejmuje jezioro wraz z pasem przybrzeżnym;
6) Jezioro Łąckie Duże, gm. Łąck – o pow. 96,6 ha, obejmuje jezioro
wraz z pasem przybrzeżnym;
7) Jezioro Zdworskie, gm. Łąck – o pow. 452,5 ha, obejmuje jezioro
wraz z pasem przybrzeżnym;
8) Jezioro Sendeń, gm. Łąck – pow. 31,0 ha obejmuje jezioro wraz z pasem przybrzeżnym.
Obszary chronionego krajobrazu o łącznej powierzchni na terenie powiatu płockiego 61.644,74 ha:
- Nadwiślański Obszar Chronionego Krajobrazu o pow. 44 504 ha,
leży na terenie 4 powiatów, w tym w zdecydowanej większości (961,43 ha) na terenie powiatu płockiego w gminach: Wyszogród, Mała Wieś, Bodzanów, Słupno, Radzanowo, Stara Biała, Brudzeń Duży, Słubice; - Obszar Chronionego Krajobrazu „Przyrzecze Skrwy Prawej”
o pow. 33 338 ha, obejmuje w powiecie płockim tylko 163,31 ha (gmina Brudzeń Duży), w pozostałej części leży na terenie powiatu sierpeckiego; - Gostynińsko–Gąbiński Obszar Chronionego Krajobrazu o pow. 520 ha leży w całości na terenie powiatu płockiego w gminach: Gąbin i Łąck.
Nadwiślański Obszar Chronionego Krajobrazu został wyznaczony 1 stycznia 1988 r. Całkowita powierzchnia obszaru wynosi 44314,0 ha. Obejmuje ochroną obszar
w obrębie Kotliny Warszawskiej. Zaznaczają się tu dwa typy krajobrazu: tarasów zalewowych, przeważnie łąkowo-rolnych oraz nadzalewowych tarasów piaszczystych z wydmami, przeważnie zalesione. W obrębie Kotliny Płockiej leży Jezioro Włocławskie, którego powstanie w zasadniczy sposób zmieniło środowisko przyrodnicze. Podpiętrzenie Wisły kończy się nieco powyżej Płocka. Na wysokim prawym brzegu doliny wystąpiły procesy abrazyjne, które uruchomiły osuwiska. Obejmuje powiaty: lipnowski, nowodworski, płoński, Płock, sochaczewski, płocki. Nadzór sprawuje Marszałek Województwa Mazowieckiego.
Obszar Chronionego Krajobrazu Przyrzecze Skrwy Lewej został wyznaczony
1 stycznia 1988 r. Zajmuje powierzchnię 33338,0 ha. Położony jest na granicy południowej części Równiny Urszulewskiej i Równiny Raciąskiej i chroni wyróżniające się krajobrazowo i przyrodniczo tereny o różnych typach ekosystemów. Obejmuje powiaty: żuromiński, lipnowski, rypiński, płocki, sierpecki. Nadzór sprawuje Marszałek Województwa Mazowieckiego.
Gostynińsko-Gąbiński Obszar Chronionego Krajobrazu został wyznaczony
1 stycznia 1988 r. Całkowita powierzchnia obszaru wynosi 22520,0 ha. Gostynińsko-Gąbiński Obszar Chronionego Krajobrazu łączy się z innymi obszarami chronionymi regionu w ekologiczny system zapewniający przyrodniczą ciągłość terenów o cennym, mało zniekształconym środowisku. Obejmuje on obszary leśne i rolnicze, z kępami śródpólnych zadrzewień, pasami przydrożnych drzew i młodnikami lasów. Obejmuje powiaty: Płock, płocki, gostyniński. Nadzór sprawuje Marszałek Województwa Mazowieckiego.
Użytki ekologiczne
Uzupełnieniem wielkoobszarowych form ochrony przyrody są użytki ekologiczne w ilości 90 o łącznej powierzchni 93,58 ha, przeważnie o charakterze śródleśnych bagien lub łąk. Użytki ekologiczne to często kilkuarowe obszary,
na których zachowały się cenne siedliska rzadkich i chronionych roślin,
czy też miejsca występowania chronionych gatunków zwierząt. Wiele spośród 883 użytków ekologicznych na Mazowszu ma postać niewielkich oczek wodnych, torfowisk, płatów ekstensywnie użytkowanych lub wyłączonych z gospodarowania łąk. Ta forma ochrony przyrody pozwala zachować w krajobrazie miejsca charakteryzujące się wysoką bioróżnorodnością, niejednokrotnie stanowiące schronienie dla lokalnych populacji cennych gatunków roślin i zwierząt. Użytki ekologiczne są ważną ostoją płazów, w tym kumaka nizinnego, a także motyli,
w tym czerwończyka nieparka i modraszka telejusa. Spośród roślin najczęściej można spotkać kilka gatunków storczyków i goździków, a także kosaćca syberyjskiego
i rosiczkę okrągłolistną.
Pomniki przyrody
W powiecie płockim ustanowionych zostało 187 pomników przyrody.
Są to pojedyncze drzewa, grupy drzew, aleje, głazy narzutowe, inne. Największym drzewem pomnikowym w powiecie jest dąb „Chrobry” o obwodzie pnia 870 cm
i wysokości ok. 25 m rosnący w miejscowości Białobrzegi. Do równie imponujących drzew należą: świerk w parku w Nowym Duninowie o obwodzie pnia 370 cm
oraz buki na terenie rezerwatu „Brudzeńskie Jary”.
Parki podworskie
Ogromną wartość przyrodniczą stanowi starodrzew w ok. 100 parkach podworskich, będący pozostałością parków i ogrodów zakładanych wokół dworów szlacheckich. Zadrzewienia te objęte są ochroną zabytkową.
Ochrona gatunkowa roślin i zwierząt
Dopełnieniem systemu ochrony przyrody jest ochrona gatunkowa roślin
i zwierząt. Część gatunków nie jest w stanie samodzielnie odbudować swojej populacji, stąd wymaga ochrony czynnej.
Czynna ochrona ptaków i ssaków polegała na rozmieszczeniu potencjalnych miejsc lęgowych, tuneli, platform.
Na terenie powiatu płockiego realizowane były także programy: restytucji ryb łososiowatych (tj. zasilanie populacji narybkiem świnka, pstrąg potokowy) i reofilnych na rzece Skrwie Prawej, restytucja ryb drapieżnych na zbiorniku włocławskim (zasilanie populacji narybkiem szczupaka, suma kroczka) oraz program reintrodukcji zwierzyny drobnej poprzez zasilanie populacji bażanta, kuropatwy, zająca szaraka.
Ochrona niektórych gatunków żyjących na terenie powiatu spowodowała ogromny wzrost ich liczebności, co doprowadziło do lokalnego zakłócenia równowagi ekologicznej, a nawet pewnych szkód gospodarczych. Przykładem takiej sytuacji
jest bóbr europejski, kormoran czarny. W przypadku bobra odnotowuje się dużo zgłoszeń szkód wyrządzonych przez ten gatunek w drzewostanach i urządzeniach wodnych. Uciążliwa dla środowiska i gospodarki rybackiej jest kilkutysięczna populacja kormorana czarnego bytującego nad Wisłą oraz innych akwenach wodnych
w powiecie.
W rezerwacie Jezioro Drzezno występuje największe w województwie mazowieckim stanowisko lipiennika Loesela – rośliny wymienionej w Polskiej Czerwonej Księdze Roślin, objętej ścisłą ochroną gatunkową i będącej przedmiotem ochrony w obszarach Natura 2000. W całej Europie ten rzadki gatunek storczyka
jest zagrożony wyginięciem. Występuje on w obrębie torfowisk alkalicznych
tzw. mechowisk, które same w sobie są cennym siedliskiem przyrodniczym.
W środowisku przyrodniczym powiatu zaobserwowano również zjawisko nadmiernego rozprzestrzeniania się norki amerykańskiej, która skutecznie wyparła norkę europejską (gatunek rodzimy) i stwarza niebezpieczeństwo dla większości ptaków wodnych gniazdujących na ziemi, ryb, żab, małych ssaków, owadów, mających istotne znaczenie dla lokalnych ekosystemów.
Specjalnym regulacjom prawnym podlegają zwierzęta egzotyczne zagrożone wyginięciem. W celu ukrócenia przemytu i nielegalnego handlu zwierzętami posiadacze tych zwierząt mają obowiązek zgłoszenia ich do rejestru prowadzonego przez starostę.
Na terenie województwa mazowieckiego istnieje osiem ośrodków rehabilitacji zwierząt, które zostały utworzone w celu leczenia i rehabilitacji zwierząt dziko występujących, wymagających okresowej opieki człowieka w celu przywrócenia
ich do środowiska przyrodniczego. Najczęściej do ośrodków tych trafiają ptaki różnych gatunków, rzadziej ssaki, ranne w wyniku kolizji drogowych i innych zdarzeń. W przypadku zaobserwowania w terenie rannego i osłabionego zwierzęcia należy przewieźć je do najbliższego ośrodka rehabilitacji lub poinformować policję, straż miejską lub gminną, służbę leśną, służbę parków narodowych
lub krajobrazowych. W powiecie płockim ośrodek rehabilitacji znajduje się
w Miszewie Murowanym (Nadleśnictwo Płock, Leśnictwo Miszewo).